Wat is een keurmerk?

Een keurmerk is een hulpmiddel voor het maken van een duurzame of gezonde keuze in de supermarkt. Een keurmerk geeft bijvoorbeeld aan dat het product is gemaakt met extra aandacht voor milieu of dierenwelzijn. Als consument kom je honderden keurmerken, kwaliteitsstempels en labels tegen. Zo kan vis een MSC (wild gevangen vis) – of ASC keurmerk (kweekvis) hebben en koffie kan een biologisch, Fairtrade of Rainforest Alliance keurmerk hebben of een combinatie hiervan.

Verwarring

Niet elk plaatje of symbool op een verpakking is een keurmerk. Zo zijn er keurmerken, bedrijfslogo’s, informatielogo’s en overige beeldmerken. En niet elk keurmerk heeft hetzelfde doel. Je hebt bijvoorbeeld keurmerken die letten op de mensenrechten, maar er zijn ook keurmerken voor dierenwelzijn, het milieu en onze eigen gezondheid. Ga dus nooit blind af op een keurmerk! Als een product goed scoort op het gebied van mensenrechten, wilt het niet zeggen dat er geen 40 gram suiker in zit.

Geen keurmerk? Niet per se slechter

Een keurmerk laat zien dat een product aan bepaalde eisen voldoet, maar een product zonder keurmerk is niet per se slechter. De fabrikant kan verschillende redenen hebben om geen keurmerk aan te vragen. Hij vindt de aanvraag en de controle van het keurmerk misschien te duur, of de eisen die het keurmerk stelt te laag. Of hij ziet geen meerwaarde van het keurmerk omdat het te onbekend is. Maar dat wil niet zeggen dat het product niet duurzaam of gezond is.

Coca Cola

Coca Cola heeft sinds een eigen keurmerk wat sinds kort ook in de Nederlandse supermarkten te vinden is op hun producten. Dit is een goed voorbeeld van hoe fabrikanten keurmerken/logo’s zelf kunnen kiezen, maken en samenstellen en zo in hun voordeel gebruiken.

Op onderstaande foto’s zie je het ‘keurmerk’. Je ziet veel groen. Dit triggert ons (onbewust) meteen want groen = oké. Als je verder kijkt dan alleen het groene, zie je dat in het rode (lastig te lezen) vakje staat dat het voor 39% (ik herhaal: NEGEN-EN-DERTIG PROCENT) uit suiker bestaat. Niks goeds aan dus. En tuurlijk zijn die andere vakjes groen want cola bevat ook geen vet, verzadigd vet en zout. Maar als ze E-nummers, zoetstoffen en andere toegevoegde ingrediënten zouden kiezen in die vakjes, zag het er veel roder uit.
Dit is een beetje hetzelfde idee als dat je op de verpakking van kipfilet gaat zetten dat er geen suiker in zit.

Biologisch

Goed, we gaan het nog even hebben over de term biologisch en biologische producten. Wat wil de term ‘biologisch’ nu eigenlijk zeggen? Bij het maken van biologische etenswaren houden producenten zoveel mogelijk rekening met het milieu en het welzijn van dieren. Wat dat precies betekent, is vastgelegd in wet- en regelgeving.

Veeteelt

Voor de veeteelt houdt biologisch bijvoorbeeld in dat dieren meer ruimte hebben, voornamelijk biologisch voer eten, altijd naar buiten kunnen als het weer dat toelaat en langer mogen blijven leven. Ze krijgen meer de mogelijkheid om zich te gedragen zoals ze dat in de natuur zouden doen dan in de traditionele veehouderij. Zo staan koeien in de zomer in de wei en leven ze in kleinere groepen. Legkippen krijgen strooisel om in te scharrelen en hun snavelpunt wordt niet afgekapt. Varkens behouden hun krulstaart en mogen wroeten in de aarde. Bovendien krijgt vee alleen antibiotica als het ziek is, niet preventief. In de biologische landbouw zijn chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest verboden. Boeren gebruiken alleen natuurlijke bestrijdingsmiddelen. Ze zetten daarnaast natuurlijke vijanden, zoals de sluipwesp, in tegen schadelijke insecten en ziektes. Ze telen gewassen alleen in de bodem, niet op kunstmatige ondergrond. Genetische modificatie is niet toegestaan.

Landbouw

Om de grond vruchtbaar te houden en parasieten en plagen te voorkomen, wordt er vruchtwisseling toegepast. Dat wil zeggen dat er op een bepaalde plek niet jarenlang achter elkaar hetzelfde gewas mag groeien, maar dat ze het ene gewas afwisselen met het andere.

Melk, kaas en eieren

Biologische melk is afkomstig van koeien die grazen op weilanden waar geen gebruik is gemaakt van kunstmest en bestrijdingsmiddelen. Is het te koud om buiten te staan, dan verblijven ze in zogenaamde potstallen. Daarin is de vloer bestrooid met stro. Elke dag komt er een nieuwe laag stro bovenop de mest. Ze blijven langer leven dan ‘gewone’ koeien.

Biologische kaas is gemaakt van biologische melk en mag geen kleurstoffen bevatten. Biologische eieren zijn de diervriendelijkste eitjes. Deze kippen krijgen de meeste ruimte, meer dan scharrelkippen.

Gezondheidsvoordelen

Biologische producten zijn op zijn minst net zo gezond en veilig als andere etenswaren. Ze moeten aan dezelfde kwaliteitseisen voldoen.

Sommige mensen kiezen voor biologisch omdat dit beter zou zijn voor je gezondheid. Ik zou heel graag nu zeggen dat dat zo is, maar dat is helaas niet bewezen. Het is ook heel moeilijk om dit te bewijzen omdat de samenstelling van groenten, fruit, vlees en producten constant veranderd. Zo is de samenstelling afhankelijk van het land waar ’t vandaan komt, het seizoen, de grond waar het op verbouwd is, de voeding die de dieren hebben gekregen, enz.

Voordelen van biologisch

Ten opzichte van niet-biologisch eten hebben biologische groenten en fruit wel voordelen. Zo zitten er meestal minder resten van bestrijdingsmiddelen op en bevatten ze soms minder nitraat. En bij biologisch vlees en biologische zuivel is de kans dat je resten van diergeneesmiddelen tegenkomt heel klein. Daar staat tegenover dat biologische eieren meer kankerverwekkende dioxines bevatten, waarschijnlijk omdat kippen die veel buiten komen meer grond met dioxine meepikken. Alleen hele grote hoeveelheden dioxines kunnen kwaad. Als je gevarieerd eet, krijg je er niet te veel van binnen.

Het is lastig om op basis van onderzoek onder proefpersonen aan te tonen wat de gezondere keuze is, omdat ook allerlei andere leefstijlfactoren je gezondheid beïnvloeden. Mensen die voor biologisch kiezen, hebben vaak gezondere gewoontes. Langlopende studies onder grote groepen consumenten zijn nog niet uitgevoerd en dus is de wetenschap er nog niet over uit of biologische groenten, zuivel en vlees extra gezond zijn. Hecht je waarde aan dierenwelzijn, dan is biologisch sowieso een goede keuze.

Mijn mening

Zelf kies ik zelden voor biologische producten. Ik geloof dat een product aan bepaalde eisen moet doen om het keurmerk van ‘biologisch’ te krijgen. Maar ik geloof ook dat deze regels opgerekt kunnen worden, dat fabrikanten, boeren en leveranciers heel creatief zijn in het omzeilen van regels en ik kan me zelfs voorstellen dat niet-biologische producten meer winst opleveren. En ik vind dit super erg om te zeggen want ik klink nu heel negatief. En als ik iets wil, dan is het wel zorgen voor het milieu en dierenwelzijn.

Maar dit doe ik op andere manieren. Ik eet bijvoorbeeld nog maar weinig vlees. Dit vervang ik door vegetarische producten. Ook zuivelproducten gebruik ik een stuk minder dan voorheen. Ik ben de Griekse yoghurt afgestapt en overgegaan op sojayoghurt en amandelyoghurt. Vaker vegetarisch eten is tevens ook goed voor het milieu trouwens! Dit zijn maar een paar voorbeelden.

Onlangs verscheen dit artikel: https://www.nu.nl/economie/5976844/68-bedrijven-verdacht-van-misleiding-of-fraude-met-biologische-producten.html
Een goed voorbeeld waardoor ik niet heel veel vertrouwen heb in een term als ‘biologisch’. Maar heel grote kans dat de biologische kip een beter leven heeft gehad dan de plofkip hoor. Er zijn alleen meerdere manieren om iets te doen aan dierenleed, vind ik.

Samengevat en in de praktijk..

Wat ik eigenlijk met dit hele verhaal wil zeggen is: gebruik je hersenen! Vraag jezelf af met welke reden jij let op een bepaald keurmerk. Gaat het om de dieren, om het milieu of om mensenrechten? Gaat het om je eigen gezondheid? Let dan niet op een keurmerk maar lees het etiket, de ingrediënten en de voedingswaarden van het product. Denk goed na en wees altijd een beetje sceptisch.

Questionmark heeft een app ontwikkeld. In de app kun je zien hoe gezond het product is, vergelijken met voedingswaarden van andere producten, meer te weten komen over de duurzaamheid en eventuele kenmerken.

Ben je nog niet klaar om vegetarisch te gaan eten of zelfs vegan, maar wil je wel ‘diervriendelijk’ vlees zonder antibiotica enz? Doe dan eens onderzoek in de buurt. Er zijn tegenwoordig steeds meer lokale (boeren)bedrijven die pas een dier slachten als het helemaal gereserveerd is. Dus jij plaatst je bestelling, bijvoorbeeld 0,5 kg kipfilet. Dan gaat de boer de kip pas slachten als meerdere klanten kipfilet hebben besteld en de hele kip ‘op’ is. Klinkt alsnog cru he? 🙁 Maar toch is dit in ieder geval al beter dan een vrachtwagen vol met kuikentjes op weg naar het slachthuis!

Ohja, en HIER vind je meer informatie over het keurmerk Beter Leven. Dus wil je wel vlees uit de supermarkt blijven eten, dan kun je in ieder geval je iets aantrekken van dit keurmerk.

Vragen

Heb je vragen over de keurmerken, ingrediënten en logo’s op producten? Of loop je in de supermarkt en zie je door de bomen het bos niet meer? Maak een foto van het keurmerk en/of stuur me een berichtje, ik zoek het graag voor je uit!